Akademia DemArt – kompendium wiedzy o sztuce w przestrzeni publicznej

Akademia DemArt to wyjątkowy projekt edukacyjny skierowany do osób z Dolnego Śląska, szczególnie tych pracujących w sektorze kultury. Realizowany przez Fundację Art Transparent we współpracy z Międzynarodowym Instytutem Wspólnotowego Mecenatu Sztuki (IICCA), program oferował wykłady, warsztaty i seminaria poświęcone sztuce w przestrzeni publicznej.

Celem Akademii jest demokratyzacja procesu zamawiania i realizacji dzieł sztuki, uwzględniając potrzeby społeczności lokalnych. Uczestnicy zdobyli praktyczną wiedzę na temat wspólnotowego zamawiania sztuki, pracy z artystami, organizacji naborów i produkcji wydarzeń kulturalnych. W projekcie wzięli udział eksperci, tacy jak Iza Rutkowska, Tomasz Szymański (Solo Show), Bek Berger, czy Daniel Valtueña.

Akademia obejmowała cztery spotkania we Wrocławiu oraz wykład online. Uczestnikom spoza miasta zapewniono zwrot kosztów podróży.

Daniel Valtueña, Na czym polega społeczne zamawianie sztuki w przestrzeni publicznej

Główny temat wykładu

Daniel Valtueña omówił program Artist Commissioning Program (ACP), który wprowadził Queens Council on the Arts (QCA) w Nowym Jorku. Celem programu była demokratyzacja zamawiania sztuki poprzez zaangażowanie lokalnych społeczności w decydowanie o tym, jakie dzieła sztuki powstaną w ich otoczeniu. Wykład podkreślał wagę przełamywania tradycyjnych elitarnych schematów w kulturze oraz zachęcał uczestników do samodzielnego angażowania się w procesy zamawiania sztuki.

1. Geneza programu Artist Commissioning Program (ACP)

• Queens Council on the Arts (QCA):
  • Organizacja założona w latach 60. XX wieku w ramach inicjatywy wspieranej przez władze Nowego Jorku, by finansować rozwój lokalnych artystów.
  • QCA działa w Queens – okręgu o największej różnorodności kulturowej w Nowym Jorku, zamieszkiwanym przez ponad 2 miliony ludzi, m.in. społeczności latynoskie, koreańskie, ormiańskie i chińskie.
• Inspiracje dla ACP:
  • Tradycyjne zamawianie sztuki, kojarzone z elitami i instytucjami (np. Medyceusze we Włoszech czy współczesne korporacje), ograniczało udział społeczności lokalnych.
  • ACP miał na celu otworzenie tego procesu dla „zwykłych ludzi” – sąsiadów, liderów lokalnych czy mieszkańców, którzy nie mają doświadczenia w sztuce, ale chcą ją współtworzyć.
  • Pierwsze pytanie postawione przez twórców programu:
    „Co by się stało, gdyby to mieszkańcy decydowali, jakie dzieła sztuki powstają w ich społeczności?”
• Cele programu:
  • Demokratyzacja procesu zamawiania sztuki: Przekazanie decyzji w ręce społeczności lokalnych.
  • Wzmocnienie poczucia wspólnoty: Poprzez wspólne działanie na rzecz sztuki jako narzędzia rozwoju społecznego.
  • Promocja różnorodności: Stworzenie przestrzeni dla projektów artystycznych poruszających tematy i wartości istotne dla lokalnych społeczności.

2. Metodologia programu ACP

• Główne założenia:
  1. Mieszkańcy Queens mogli aplikować na stanowisko komisarza sztuki bez potrzeby posiadania doświadczenia czy wykształcenia artystycznego.
  2. Komisarze brali udział w warsztatach i szkoleniach opartych na specjalnie opracowanym podręczniku, który:
     • Wprowadzał ich w proces zamawiania dzieł sztuki.
     • Obalał mity na temat sztuki (np. że tylko bogaci mogą zamawiać dzieła).
     • Wyjaśniał, jak współpracować z artystami i organizować projekty artystyczne.
• Kroki w procesie zamawiania sztuki:
  1. Określenie celu: Co chcemy osiągnąć poprzez zamówienie sztuki? Może to być dekoracja przestrzeni publicznej, poruszenie tematu społecznego lub wzmocnienie tożsamości lokalnej.
  2. Wybór formy sztuki: Czy będzie to mural, instalacja, performance, piosenka, rzeźba?
  3. Wybór artystów: Bezpośredni kontakt z twórcami lub organizacja otwartego naboru.
  4. Finansowanie: Budżet może pochodzić z grantów, crowdfundingów, partnerstw lokalnych.
  5. Proces twórczy: Regularne spotkania z artystami, aby wspólnie rozwijać projekt i reagować na wyzwania.

3. Przykłady zrealizowanych projektów w Queens

• Projekty taneczne i choreograficzne:
  • Apocalitzin (Maria Duarte): Performance o kryzysie klimatycznym, wykorzystujący plastik i odpady jako symbol degradacji środowiska.
  • Us Around the Table (Jiemin Yan): Choreografia przedstawiająca moment coming outu homoseksualnej osoby w rodzinie azjatyckiej.
  • Armenian Voices (Spark Movement Collective): Taniec inspirowany historią ludobójstwa Ormian, istotny dla lokalnej społeczności.
• Unikalność projektów:
  • Tematyka wybranych prac odzwierciedlała potrzeby i wartości społeczności, które rzadko pojawiały się w mainstreamowej sztuce.
  • Wybory dokonywane przez lokalnych mieszkańców różniły się znacząco od tych, które mogliby podjąć eksperci czy krytycy sztuki.

4. Wnioski i lekcje z realizacji programu

• Największe sukcesy:
  • Włączenie mieszkańców: Projekty odzwierciedlały realne potrzeby i wartości lokalnych społeczności.
  • Nowa definicja jakości sztuki: Kryteria artystyczne były ustalane przez społeczności, a nie wyłącznie ekspertów.
  • Budowanie relacji: Program sprzyjał współpracy między artystami a mieszkańcami, wzmacniając lokalną tożsamość.
• Wyzwania:
  • Niedostateczne wynagrodzenia: Zarówno komisarze sztuki, jak i artyści często nie otrzymywali wynagrodzenia adekwatnego do ich pracy.
  • Trudność dotarcia do osób spoza środowiska kultury: W programie brakowało reprezentantów np. lokalnych przedsiębiorców czy osób niezwiązanych z kulturą.
  • Bariery formalne: Pisemne aplikacje i otwarte nabory mogły faworyzować osoby lepiej wykształcone.

5. Przeniesienie metodologii do Europy – projekt DemArt

• Rozpowszechnienie idei:
  • Projekt realizowany w Polsce, na Łotwie i Węgrzech przy wsparciu organizacji takich jak Art Transparent.
  • Cele obejmowały:
    • Szkolenie lokalnych komisarzy sztuki.
    • Organizację otwartych naborów dla artystów.
    • Wspieranie współpracy między mieszkańcami a artystami w Europie.
• Dalsze plany:
  • Publikacja metodologii jako otwartego narzędzia dla innych organizacji.
  • Upowszechnienie idei demokratyzacji zamawiania sztuki w innych regionach świata.

6. Kluczowe przesłanie wykładu

Daniel Valtueña podkreślał, że sztuka powinna być narzędziem integracji i budowania wspólnoty, a nie elitarnym przywilejem. Demokratyzacja zamawiania sztuki daje społecznościom moc sprawczą i pozwala tworzyć dzieła odzwierciedlające ich tożsamość, wartości i problemy.

„Nie musisz być bogaty ani ekspertem, aby zamawiać sztukę. Wystarczy pasja i chęć działania na rzecz swojego otoczenia”.

Barna Petrányi, Produkcja wydarzeń artystycznych

Barna Petranyi, dyrektor zarządzający węgierskiej organizacji Pro Progressione, omówił strategie, jakie jego organizacja stosuje w produkcji wydarzeń artystycznych oraz ich finansowaniu. Wykład koncentrował się na metodach zarządzania międzynarodowymi projektami artystycznymi, w tym na wykorzystaniu programów unijnych takich jak Kreatywna Europa i Erasmus+. Petranyi podzielił się także wskazówkami dotyczącymi budowania współpracy międzynarodowej oraz kluczowymi wnioskami płynącymi z realizowanych projektów.

1. Kontekst i działalność Pro Progressione

• Profil organizacji:
  1. Pro Progressione to centrum kreatywności i think tank z siedzibą w Budapeszcie, działające od 2010 roku. Organizacja skupia się na sztukach performatywnych, współpracy międzynarodowej oraz projektach społecznie zaangażowanych.
  2. Organizacja działa niedyscyplinarnie – jej priorytetem jest praca zespołowa i interdyscyplinarność, a nie konkretny format artystyczny.
  3. Współpracuje z około 100 artystami, których pomysły inspirują projekty realizowane przez Pro Progressione.
• Sześć filarów działalności:
  1. PP Cult: Dziedzictwo kulturowe.
  2. PP Arts: Jednorazowe produkcje i performanse.
  3. PP Sound: Projekty muzyczne związane z tradycją i budowaniem wspólnot.
  4. PP Social: Praktyki artystyczne zaangażowane społecznie, w tym projekt DemArt.
  5. PP Green: Sztuka w kontekście ochrony środowiska.
  6. PP Plus: Rozwój metodologii pracy sektora kultury i kreatywnego (zarządzanie projektami, komunikacja).

2. Misja i wartości organizacji

• Zmiana społeczna jako priorytet:
  • Pro Progressione postrzega sektor kulturalny jako kluczową siłę napędową zmian społecznych.
  • Organizacja unika definiowania zmian jako „pozytywnych”, wierząc, że ich ocena powinna należeć do społeczności, które w nich uczestniczą.
  • Artyści są postrzegani jako kreatorzy wizji społecznych i marzeń, które mogą inspirować zmiany w społeczeństwie.
• Profesjonalizm i etyka:
  • Zespół organizacji składa się z 18 ekspertów ds. zarządzania projektami kulturalnymi, którzy kierują się zasadami etycznymi oraz poszanowaniem środowiska.
  • Od 2010 roku Pro Progressione zrealizowało ponad 20 międzynarodowych projektów.

3. Systemy finansowania i ich znaczenie

• Kreatywna Europa:
  • Najważniejszy program wspierający międzynarodowe projekty artystyczne, skupiony na dwóch celach:
    • Międzynarodowej produkcji i obiegu sztuki.
    • Innowacjach i nowych metodologiach (np. projekt DemArt).
  • Program obejmuje projekty różnej skali – od małych (200 tys. euro) po duże (1 milion euro).
  • Przykłady projektów:
    • DemArt: Tworzenie nowej metodologii zamawiania sztuki, angażującej społeczności lokalne.
    • What’SAP: Projekty społeczne z grupami marginalizowanymi, w tym z młodzieżą romską na Węgrzech.
• Erasmus+:
  • Program wspierający edukację, szkolenia i mobilność.
  • Projekty skupiają się na wymianie wiedzy i rozwijaniu innowacyjnych metodologii, np.:
    • Academy for Actors of Civil Change: Szkolenia z wykorzystania sztuki w pracy z młodzieżą z grup defaworyzowanych.
    • Folk_ME: Edukacja muzyczna z wykorzystaniem nowych technologii i tradycyjnej muzyki ludowej.

4. Kluczowe projekty i ich realizacja

• What’SAP (What are Socially Engaged Art Practices?):
  • Projekt dwuletni, finansowany w ramach Kreatywnej Europy.
  • Obejmował pracę z młodzieżą romską w północno-wschodnich Węgrzech oraz inne marginalizowane grupy w Europie.
  • Zawierał warsztaty, wymianę wiedzy oraz współpracę z lokalnymi organizacjami, np. Indahouse.
  • Kluczowy wniosek: długoterminowa współpraca z grupami docelowymi jest bardziej efektywna dzięki strategicznemu finansowaniu.
• Folk_ME (Folk Music Education for Future Generations):
  • Innowacyjny projekt edukacji muzycznej, mający na celu modernizację tradycyjnych metod nauczania muzyki.
  • Partnerzy: Akademia Sibeliusa i Lwowska Narodowa Akademia Muzyczna.
  • Główne rezultaty: opracowanie narzędzi cyfrowych do nauki muzyki i utrwalania tradycji ludowych.

5. Wskazówki dla twórców projektów międzynarodowych

• Najważniejsze kroki:
  • Budowanie narracji: Wyraźne określenie celu projektu, jego znaczenia dla lokalnej i europejskiej społeczności.
  • Dobór partnerów: Współpraca z zaufanymi organizacjami i artystami, z którymi można pracować przez kilka lat.
  • Przygotowanie do długiego procesu: Od koncepcji projektu do jego realizacji może upłynąć nawet kilka lat.
• Czego unikać:
  • Tworzenia projektów wyłącznie dla zdobycia finansowania.
  • Podejmowania się zadań przekraczających możliwości organizacyjne.

6. Refleksje i przyszłość projektów artystycznych

Barna Petranyi podkreślił, że najważniejsze w każdym projekcie jest jego autentyczność i zdolność do wywierania wpływu społecznego. Sztuka może być zarówno narzędziem edukacyjnym, jak i katalizatorem zmian, pod warunkiem, że odpowiada na rzeczywiste potrzeby społeczności i angażuje ich członków w proces twórczy.

Iza Rutkowska, Metody inicjowania zmian społecznych na podstawie projektu Podwórko im. Wszystkich Mieszkańców

Podwórko im. wszystkich mieszkańców było częścią takiego dużo większego programu Wrocław Wejście od Podwórza w ramach Europejskiej Stolicy Kultury. Iza została zaproszona do Wrocławia z dużą dowolnością co do projektu, z założeniem jakichś działań animacyjnych na lato tamtego roku w okolicach przedmieścia Oławskiej i Ołbina — nikt się nie spodziewał, że będzie to trwało do dzisiaj (już 8 lat).

Oryginalny plan zakładał działanie animacyjne, które zaangażuje mieszkańców i coś im da — obiekt, interaktywny, który będzie na zewnątrz, przy którym będzie można się spotkać i porozmawiać. 

W nawiązaniu do potocznej nazwy przedmieścia Oławskiego – trójkąt – powstał projekt jeża złożonego z trójkątnych kolców, które były osobnymi elementami, które można było razem połączyć do podstawy (brzucha), żeby stworzyły całego jeża. Każdy z zaangażowanych mieszkańców sam pompował kolec.

Częścią projektu, która zadziałała najbardziej długoterminowo, była współpraca z mieszkańcami. Już przed rozpoczęciem, Iza chodziła po okolicznych klatkach schodowych, przedstawiała się wszystkim i mówiła, że za około dwa czy trzy tygodnie, pojawi się na tym podwórku z siedmiometrowym jeżem. Potem w trakcie tego projektu również przychodziła do mieszkańców, czy chcieliby coś z nami robić, czy mają jakieś pomysły na działania wokół tego jeża. Najwięcej zainteresowania wokół samego jeża pojawiło się ze strony dzieci, które wyprowadzały go na spacer (każdy kolec), a na zakończenie projektu wypchały go do kamienicy, pytając sąsiadów, czy mogą użyć ich okien.

Oprócz działań z jeżem organizowane były warsztaty, między innymi zrobienia lemoniady i wypieków, zwierzątek z koralików oraz sztuczne tatuaże z jeżem. Przez to jedno lato jeż tak został wkomponowany w życie podwórka, że dzieci zaczęły pisać listy o jego powrót, a dorośli wieszali je na zewnątrz razem z praniem. 

Po zakończeniu projektu w 2015 roku Iza postanowiła kontynuować współpracę z podwórkiem ze względu na wyjątkowe pobudzenie mieszkańców do działania — byli bardzo zintegrowani i chętni do dalszych projektów. Został zaplanowany wyjazd dzieci z jeżem do ośrodka rehabilitacji Jeży w Kłodzku, który został sfinansowany z inicjatywy lokalnych mieszkańców i artystów przez zrzutki, konkursy oraz warsztaty, które przeznaczały cały dochód na cel wyjazdu. Były to między innymi figurki jeży robione podczas warsztatów stolarki dla kobiet oraz płyty z edycji limitowanej z kompozycjami nagranymi na specjalnym instrumencie w kształcie jeża skonstruowanym przez Pawła Romańczuka z Małych Instrumentów. Na zrzutki wpłacali bardzo różni ludzie, którzy pracowali przy tym projekcie, również z ramienia Europejskiej Stoicy Kultury, którzy pierwotnie nie mogli formalnie sfinansować tego projektu, ale z drugiej strony wpłacali crowdfundingowo.

Wyjazd do Kłodzka okazał się sukcesem, a dzieci, które brały udział w projekcie we Wrocławiu, przyjęły rolę animatorów i zapraszały inne dzieci z Kłodzka do zabawy jeżem, robili plakaty, rozwieszali je na mieście i opiekowali się prawdziwymi jeżami w ośrodku rehabilitacji.

W ramach wszystkich poprzednich działań, warsztatów związanych z jeżem i spotkań okazało się, że mieszkańcy są bardzo zaangażowani i chętni do zmian, więc zorganizowany został konkurs dla mieszkańców podwórka na pomysły na działanie mające na celu ulepszenie przestrzeni. Pomysły i zgłoszenia mieszkańców zostały zmontowane w film puszczany z rzutnika na ścianie jednego z budynków, który był artystycznym odzwierciedleniem całego pomysłu. Wygrany projekt na podwórku miał dostać 3 tysiące złotych na realizację. 

Pierwsze działania z jeżem były głównie dla dzieci i rodziców, ale na tym etapie zaczęło się angażować coraz więcej osób, co ostatecznie zmotywowało mieszkańców do walczenia o swoje podwórko. Projekt, który wygrał konkurs, ostatecznie nie zmieścił się w budżecie nagrody, ale grupa, która wygrała, postanowiła po konsultacji z resztą mieszkańców urządzić festyn podwórkowy, podczas którego została oficjalnie przyjęta nazwa „podwórko im. wszystkich mieszkańców”. Po zakończeniu tego projektu mieszkańcy wciąż ze sobą współpracowali i udało im się z pomocą Izy oraz innych aktywistów doprowadzić do ogłoszenia projektu na remont podwórka, który jest już planowany. W 2018 rozpoczął się proces planowania we współpracy z wrocławską rewitalizacją — konsultacja co mieszkańcy chcieliby na tym podwórku mieć. W wizualizacjach podwórko było inspirowane jeżem, jako  znak, od czego to wszystko się zaczęło.

Pytania i dyskusja:

• Jak działała współpraca z taką grupą, która właściwie się nie znała, albo znała się tylko z widzenia?

• czas trwania projektu bardzo działał na korzyść — mieszkańcy poznawali się powoli w ramach różnych części projektu — część już podczas jeża, część podczas konkursu, część podczas projektowania podwórka

• Mieszkańców trzeba było bardzo przekonywać cały czas, że się uda — energia Izy utrzymywała ich cały czas, mówiąc, że się uda, jak się zmobilizują — teraz wiadomo, że się udało, ale wtedy z każdym krokiem nie było wiadomo.
• Czy masz kontakt z mieszkańcami? – na żywo nie, ale kontakt internetowy/telefoniczny jest — zwłaszcza jeśli są jakieś projekty albo potrzebują pomocy w jakichś organizacyjnych sprawach.
• Aktywizacja grupy tak bardzo jak wyszło to na tym podwórku, zajmuje lata pracy i czasu, żeby zbudować zaufania — bardzo dużym kosztem od aktywistów.
• Najważniejsze rzeczy — jeśli się wyjdzie nawet z małym działaniem i nie da się spławić i jest upartym — to fajne rzeczy można zrobić i jak się poświęci czas i  energię to one mogą dobrze wychodzić.
• Jak działa idea integracji obecnie kiedy projekt jest rozrywany politycznie? Jak się czują mieszkańcy teraz i czy dalej współpracują?

• Wprowadziło się trochę nowych ludzi, którzy na różne sposoby też się włączają — a część się wyprowadziła. Mają ze sobą kontakt — czasami się spotykają na kawę itp
• Jak kolejne rzeczy się dzieją i się nie udają — to mieszkańcy już powoli się uczą, że potrzeba na to czasu.
• Urzędnicy już wiedzą, że to już tak długo trwa, że nie mogą nie wyremontować tego podwórka, więc to daje mieszkańcom nadzieję, że jednak się uda doprowadzić do końca.

Bek Berger, Dostępność w wydarzeniach kulturalnych w praktyce kuratorskiej

Bek Berger jest współkuratorką Międzynarodowego Festiwalu Teatru Współczesnego Homo Novus 2024 oraz dyrektorką artystyczną The New Theatre Institute na Łotwie, którzy partnerują w projekcie DemArt. 

The New Theatre Institute na Łotwie – organizacja istniejąca od 30 lat i zajmująca się współczesnymi działaniami performatywnymi, współpracująca warsztatowo z twórcami teatrów społecznych, artystami oraz twórcami nieprofesjonalnymi w kraju (Łotwa) i w całej europie. Tworzy programy, inicjatywy i warsztaty przyglądające się współczesnym sztukom performatywnym oraz współpracuje przy wielu projektach międzynarodowych. Działa również jako łącznik – przekazują wieści z artystycznego świata do Łotewskich odbiorców oraz promują działania artystyczne na Łotwie za granicą. 

Jednym z głównych projektów jest Festiwal Teatru Współczesnego Homo Novus, który podsumowuje działania instytutu z całego roku i przedstawia je w ramach publicznego widowiska podczas festiwalu. Festiwal trwa 10 dni we wrześniu i odbywa się głównie w Rydze, z gościnnymi wydarzeniami na terenie całego kraju. Jest jednym z największych festiwali artystycznym w krajach Bałtyckich. Trwa od 1995 i do tej pory odbyło się 17 edycji, podczas których przedstawiany był zarówno współczesny, jak i tradycyjny teatr.

Wykład podsumowywał działania dostępnościowe wśród publiczności instytutu oraz festiwalu Homo Novus, opierając się głównie na niepełnosprawnościach oraz sposobach na włączenie osób niepełnosprawnych w działania performatywne i artystyczne. Jego celem miało być zainspirowanie działań i pomysłów, a nie tylko przedstawienia gotowych rozwiązań oraz dyskusja na temat promocji dostępności w kulturze nie tylko dla publiczności, ale również dla osób artystycznych z różnymi potrzebami oraz pragnieniami związanymi z dostępnością. 

Bek Berger przedstawia kilka zrealizowanych projektów, na podstawie których pokazuje własne doświadczenia z tworzeniem dostępnych wydarzeń oraz jakie trudności mogą pojawić się podczas organizacji takich wydarzeń.

Jeden z projektów, który miał problemy z dostępnością to np. współpraca z australijskimi artystami Madeleine Flynn i Tim Humphrey oraz 16 Łotewskimi artystkami, artystami, poetkami i poetami oraz zespołem festiwalowym, z której narodziła się praca pt. “witness stand” – projekt zrealizowany w pandemii, który miał na celu zaproszenie widzów do doświadczania i oglądania przestrzeni publicznych w które dostawione zostały nowe kompozycje. Projekt nie był całkiem dostępny ponieważ niektóre lokalizacje nie były przystosowane dla osób z ograniczeniami ruchowymi i trudno było do nich dotrzeć. Rozwiązaniem w tym wypadku była współpraca z lokalną telewizją, która transmitowała na żywo relacje z mniej dostępnych miejsc. 

Wspominane są również inne wydarzenia takie jak święto osób niepełnosprawnych, zorganizowane w ramach zeszłorocznego festiwalu Homo Novus oraz Queereoke – impreza karaoke w bezpiecznej przestrzeni, współtworzona z niemieckimi artystami z Baltic Drag King Collective oraz tym roku po raz pierwszy tłumaczona na Łotewski i angielski język migowy. Inne projekty, często bardziej klasycznie związane ze sceną, zachęcają publiczność do odkrywania własnej relacji ze sztuką i z samymi sobą. Repertuar jest bardzo rozległy – od sztuki zombie stworzonej przez Kvadrifrons w ramach festiwalu w zeszłym roku, po przedstawienia dla dzieci, co jest również wyznacznikiem różnorodności wśród odbiorców.  W tego typu projektach instytut współpracuje między innymi z Claire Cunningham, szkocką choreografką, która w wzbogaca swoje choreografie przez użycie kul.

Według Bek, największym wyzwaniem przy organizacji wydarzeń na Łotwie jest dostępność budynków wynajmowanych do takich wydarzeń. Niewiele jest miejsc posiadających odpowiednie warunki do przeprowadzenia dostępnego wydarzenia, więc na wydarzenia organizowane przez Instytut, to oni muszą się upewnić że budynek stanie się dostępny na czas wydarzenia. W pierwszym roku pracy Bek w instytucie nie było zbyt wiele wiedzy o dostępności i nie był to popularny ani podejmowany temat w Łotwie, więc stworzyli program edukacyjny, który trwał 4 tyg dla pracowników kultury i sztuki na temat dostępności w kulturze.

Teoretyczna część wykładu:

Uniwersalna dostępność w pracy kuratorskiej i organizacji festiwali:

• czym jest dostępność – stworzenie warunków, w których każdy może być w pełni sobą – wózki inwalidzkie, tłumacze itp są tylko narzędziami – to mogą być również ciche pomieszczenia dla matek z dzieckiem, albo dostępne łazienki lub napisy.
• nie istnieje przestrzeń, która jest w 100% dostępna – zawsze mogą być wprowadzone jakieś zmiany – celem organizatora/kuratora itp. jest dojście jak najbliżej doskonałości.
• informacja o dostępności – jeśli projekt jest przygotowany z wzięciem pod uwagę dostępność, ale informacja o tym nie jest powszechnie dostępna, to nie jest dostępny
• komunikacja to również budowanie zaufania, że przestrzeń rzeczywiście będzie dostępna, a nie tylko reklamowana jako taka
• monitorowanie i wyciąganie wniosków – kto korzysta z dostępności? Czy to są młodzi ludzie, czy seniorzy i jak docierać do kolejnych grup, albo dlaczego do jakiejś grupy docieramy, ale nie przychodzą?

Inspiracja dla pierwszych kroków w dostępności:

1. myśl pod kątem niepełnosprawności –  niezależnie od doświadczenia w pracy z osobami niepełnosprawnymi, organizatorzy są najczęściej osobami z normatywnymi ciałami (jak Bek), więc muszą zwracać szczególną uwagę na organizację i kontaktować się z osobami niepełnosprawnymi, w celu upewnienia się co do ich potrzeb i stawiania dostępności na pierwszym miejscu. Wymaga to również pieniędzy, więc o dostępności nie myśli się pod koniec wydarzenia tylko na samym początku, tak żeby móc przeznaczyć na to odpowiednie fundusze.
2. zidentyfikuj sojuszników i przyjaciół – kto w społeczności jest w stanie pomóc?
3. bądź cierpliwym – pierwsze kroki są ważne ale przyciągnięcie publiczności na dostępne wydarzenie wymaga czasu – zbudowanie zaufania wśród społeczności wymaga czasu.
4. buduj wiedzę o dostępności wśród każdego członka zespołu.
5. planuj planuj planuj!
6. mów o dostępności – informacja jest tak samo ważna jak sama dostępność.
7. inwestuj czas, pieniądze, energię, miłość.
8. nie przestawaj – to ciągła praktyka, jeśli przestaniesz to nie będzie miało sensu.

Pytania słuchaczek:

• Skąd na to pieniądze? → Instytut nie dostaje żadnych dodatkowych funduszy na dostępność. Jeśli planuje się wydarzenie jako dostępne dla wszystkich, to planuje się je jako takie od samego początku i wszystkie decyzje podejmuje się biorąc to pod uwagę. Wtedy nie wymaga to aż tak wielu dodatkowych kosztów.
• Czy na Łotwie dostępność w kulturze jest wymogiem prawnym? (w Polsce jest) – Nie, nie jest to wymóg regulowany prawnie i dopiero teraz jednostki kulturowe powoli wypracowują wzorce działań dostępnościowych – same z siebie, a nie przez wymogi prawne.

Tomasz Szymański (Solo Show), Jak opowiedzieć sztukę w social mediach?

Wykład Tomasza Szymańskiego, twórcy „Solo Show”, był praktycznym przewodnikiem, jak skutecznie promować sztukę współczesną w mediach społecznościowych. Prelegent podzielił się swoimi doświadczeniami oraz strategiami, które pomogły mu dotrzeć do szerokiej publiczności, ukazując sztukę jako interesujący, a jednocześnie dostępny temat.

1. O projekcie „Solo Show” – redefinicja promocji sztuki

• Założenia projektu:
  „Solo Show” to autorski projekt multimedialny prowadzony głównie na Instagramie i YouTube. Skierowany jest do osób, które nie mają profesjonalnego kontaktu ze sztuką, a chciałyby ją zrozumieć i polubić.
  1. Misja: Upowszechnianie wiedzy o sztuce w sposób prosty, zrozumiały, a zarazem angażujący.
  2. Przekaz: Sztuka współczesna, choć często uznawana za trudną i hermetyczną, może być inspirującym elementem codzienności​
• Filary sukcesu „Solo Show”:
  1. Oryginalność: Wykorzystanie autentycznego stylu narracji i eksperymentowanie z formą.
  2. Dynamiczne formaty: Krótkie materiały wideo, często oparte na storytellingu, przyciągają uwagę i zachęcają do interakcji.
  3. Angażująca wizualizacja: Treści są atrakcyjne wizualnie, dzięki czemu przyciągają odbiorców o różnych zainteresowaniach i poziomach wiedzy o sztuce​

2. Jak opowiadać o sztuce – metody i strategie

Tomasz Szymański zaprezentował konkretne kroki oraz techniki pozwalające efektywnie promować sztukę w mediach społecznościowych.

A. Podstawowe zasady tworzenia treści

1. Autentyczność:
   • Tworzenie treści opartych na osobistych doświadczeniach i szczerości buduje zaufanie odbiorców.
   • „Solo Show” unika hermetycznego języka kuratorskiego, dostosowując przekaz do osób niezwiązanych z branżą​
2. Storytelling:
   • Każde dzieło sztuki ma historię – rolą twórcy treści jest jej odnalezienie i opowiedzenie.
   • Historie artystów, anegdoty z pracy twórczej czy kontekst powstania dzieła to elementy, które angażują odbiorców.
3. Minimalizm:
   • Prosta forma i klarowny przekaz są bardziej skuteczne niż nadmiar informacji.
   • Kluczowe jest wybranie jednej lub dwóch myśli przewodnich dla każdego materiału​

B. Techniki wizualne i narzędzia

1. Reels i Stories na Instagramie:
   • Krótkie formy są idealne do szybkiego przyciągania uwagi.
   • Kluczowe jest wykorzystanie trendów, np. popularnych utworów muzycznych czy dynamicznych efektów wizualnych.
2. Quizy i interakcje:
   • Budowanie zaangażowania poprzez zabawne pytania, quizy i konkursy związane z dziełami sztuki.
   • Przykład z „Solo Show”: quizy na temat artystów, które zachęcają widzów do poznawania nowych twórców.
3. Hasztagi i SEO w social mediach:
   • Wybór popularnych i branżowych hasztagów zwiększa zasięg treści.
   • Optymalizacja opisów postów, aby przyciągnąć osoby zainteresowane konkretnymi tematami​

3. Case studies – nauka na przykładach

Podczas wykładu Tomasz Szymański przedstawił kilka przykładów działań, które odniosły sukces:

1. Muzeum Narodowe w Warszawie:
   • Tworzenie krótkich materiałów o najważniejszych dziełach sztuki w zbiorach muzeum.
   • Połączenie tradycyjnej narracji z nowoczesnymi technikami wizualnymi.
2. BWA Wrocław:
   • Relacje z wystaw, które podkreślają interakcje dzieł sztuki z przestrzenią publiczną.
3. Wideo-portrety artystów Solo Show:
   • Seria wywiadów i krótkich filmów z artystami, np. Karoliną Jabłońską czy Krzysztofem Maniakiem.
   • Format: przedstawienie artysty jako osoby, nie tylko twórcy dzieł, co buduje emocjonalną więź z widzami​

4. Rola mediów społecznościowych w budowaniu społeczności wokół sztuki

• Dostępność: Social media eliminują bariery – sztuka staje się dostępna niezależnie od miejsca czy poziomu wiedzy odbiorców.
• Budowanie społeczności:
  • Dzięki interakcjom z widzami twórca treści może tworzyć środowisko wspólnego odkrywania sztuki.
  • Przykład „Solo Show”: organizacja spacerów po galeriach i „Wielkich sobotnich quizów”​
• Promocja lokalnych inicjatyw: Media społecznościowe są idealnym narzędziem do promocji wydarzeń kulturalnych, jak wystawy czy warsztaty.

5. Wskazówki Tomasza Szymańskiego

1. Rozwijaj własny styl narracji: Nie kopiuj – znajdź autentyczny sposób opowiadania o sztuce.
2. Testuj różne formaty: Eksperymentuj z wideo, zdjęciami, tekstami, aby znaleźć najskuteczniejszy sposób dotarcia do odbiorców.
3. Angażuj odbiorców: Regularne publikacje i interakcje zwiększają zaangażowanie.
4. Pamiętaj o cierpliwości: Budowanie widowni to proces, który wymaga czasu i konsekwencji​

Podsumowanie

Wykład Tomasza Szymańskiego był praktycznym przewodnikiem dla osób chcących efektywnie promować sztukę współczesną w mediach społecznościowych. Kluczowe przesłanie brzmiało: sztuka nie musi być elitarna, a media społecznościowe mogą być mostem, który łączy artystów z odbiorcami na całym świecie. Dzięki narzędziom takim jak storytelling prostota przekazu i wizualna atrakcyjność, każdy może skutecznie opowiadać o sztuce.