Michał Bieniek

Rezydencja kuratorska w ramach projektu „Deconfining. Arts, Culture and Politics in Europe and Africa” w Dar es Salaam w Tanzanii – RAPORT

W dniach 27.01-04.02.2024 odbyłem rezydencję w Dar es Salaam w Tanzanii w ramach projektu „Deconfining. Arts, Culture and Politics in Europe and Africa” realizowanego przez fundację Art Transparent. Rezydencja dotyczyła praktyk kuratorskich i wsparcia w tym zakresie działań osób artystycznych biorących udział w projekcie: Michaliny Musielak, Jana Mossa oraz Lindi Dedek, a także pogłębienia współpracy z tanzańską organizacją partnerską: Nafasi Art Space.

W ramach rezydencji miałem możliwość pogłębienia swojej wiedzy na temat współczesnej sztuki afrykańskiej oraz zapoznania się ze sceną kulturalną w Dar es Salaam. Wziąłem także udział w publicznej prezentacji pn. „Artists Hangout” zrealizowanej w przestrzeniach Nafasi Art Space. Podczas prezentacji omówione zostały konteksty sztuki współczesnej w Europie Środkowo-Wschodniej oraz podstawowe założenia projektu „Deconfinig. Arts, Culture and Politics in Europe and Africa”. Osoby artystyczne: Lindi Dedek, Jan Moss i Michalina Musielach opowiedziały o swoich praktykach twórczych oraz przybliżyły publiczności założenia projektów realizowanych podczas rezydencji. Zaprezentowały także prace wideo swojego autorstwa. Publiczność prezentacji stanowiły osoby zainteresowane współczesną sztuka i kulturą w Dar es Salaam, korzystające z oferty kulturalnej Nafasi Art Space.
Dzięki uprzejmości Nafasi Art Space miałem możliwość odwiedzenia instytucji kultury, galerii, a także wzięcia udziału w spotkaniach z osobami, które kształtowały i kształtują scenę artystyczną w Tanzanii. Dzięki niezwykle interesującej wizycie w Muzeum Narodowym w Dar es Salaam mogłem nie tylko pogłębić wiedzę z zakresu najnowszej historii politycznej i gospodarczej Tanzanii, ale także zapoznać się przekrojowo z malarstwem i rzeźbą ostatnich dziesięcioleci w tym kraju. Szczególnie interesujące była możliwość obejrzenia oryginalnych dzieł znanego już na świecie rzeźbiarza George’a Lilangi, a także nieodkrytego jeszcze niemal zupełnie poza Tanzanią malarza Sama J. Ntiro. Wiedzę na temat twórczości Ntiro mogłem także pogłębić, biorąc udział w wykładzie prof. Eliasa E. Jengo, malarza i emerytowanego wykładowcy historii sztuki w szkole sztuk pięknych na uniwersytecie w Dar es Salaam.

Prof. Eliasa E. Jengo wizytowaliśmy w jego studiu w związku z pracami nad realizacją wideo autorstwa Lindi Dedek, która ma dotyczyć tematu rytualnych masek ludu Makonde. Wątek ten pogłębialiśmy także w innych miejscach, m.in. w prywatnej galerii Karibu, a także podczas rozmów z przedstawicielami ludu Makonde. Jednym z najciekawszych zagadnień, które wyłoniły się z rozmów, był temat zwrotu zagrabionych w epoce kolonialnej obiektów. Co zaskakujące, perspektywa afrykańska jest w tym temacie, jak się okazało, bardzo niejednoznaczna – szczególnie w kontekście rytualnego i efemerycznego charakteru części obiektów, a także obawy o ponowną ich utratę przez państwo (na przykład poprzez ich ponowną komercyjną sprzedaż przez społeczności plemienne na rynku kolekcjonerskim i sztuki). Ten wielogłos stanowi ciekawy punkt wyjścia do dalszej pracy dla Lindi Dedek.
W ramach rezydencji miałem także okazję spotkać się z artystą i kuratorem Gadim Ramhadhanim, który prowadzi w Dar es Salaam studio i galerię ‘TEM. Działalność tego miejsca ma zasięg międzynarodowy. Dzięki tej wizycie poszerzyłem obraz współczesnej sztuki nie tylko tanzańskiej, ale afrykańskiej w ogólności i nawiązałem wiele interesujących kontaktów. Podobny efekt miała wizyta na otwarciu Festiwalu Fotografii, realizowanym w dawnej niemieckiej Bomie w porcie w Dar es Salaam.

Okazało się, że ważnymi ośrodkami kultury i sztuki w Dar es Salaam są Alliance Française oraz Goethe Institute. Wizyty w obu instytucjach okazały się bardzo owocne w ciekawe artystyczne odkrycia i nowe kontakty. Szczególnie interesujące było spotkanie młodych osób artystycznych – filmowców – z grupy Adjabu Adjabu. Tematy podejmowane przez tych twórców korelują z zainteresowaniami projektu „Deconfining”, co jest dobrym prognostykiem do dalszej współpracy. Ciekawe było także zapoznanie się ze zjawiskiem, jakim we współczesnej sztuce Tanzanii jest malarstwo Tinga Tinga. Jest ono klasyfikowane jako naiwne i komercyjne, jednak bardzo interesujące okazało się poznanie historii twórcy nurtu, Eduarda S. Tingatinga, a także podążanie śladami grupy naśladujących do twórców. Te poszukiwania, dzięki kontaktom udostępnionym przez galerię w Dar es Salaam, doprowadziły do spotkania Jumy, wnuka Mohameda Charindy (jednego z pierwszych malarzy Tinga Tinga), także czynnego i bardzo interesującego malarza.

Bardzo stymulującym doświadczeniem była także stworzona przez Nafasi Art Space możliwości zapoznania się z twórczością kilku grup Singeli. To oryginalne i właściwe tylko dla tego regionu Afryki zjawisko muzyczne cieszy się w Tanzanii niezwykłą popularnością. W ramach rezydencji mieliśmy, wraz z artystą Janem Mossem, możliwość bezpośredniej współpracy z artystami Singeli. Artystycznym efektem rezydencji w przypadku Mossa będzie kilka realizacji wideo, będących wideoklipami do utworów wybranych grup tego nurtu.

W ramach rezydencji odbyłem także wizytę w Ambasadzie Rzeczpospolitej Polskiej w Dar es Salaam, gdzie przedstawiłem założenia i bieżące efekty działań w ramach projektu „Deconfining”, a także omówiłem dalsze etapy, polegające m.in. na przeprowadzeniu rezydencji artystycznych dla osób z Tanzanii, Ugandy i Kenii w czerwcu 2024 roku w Polsce.